Διάφορες τεχνικές λαμβάνουν χώρα για την αφύπνιση των σπόρων και την επιτάχυνση της βλάστησής τους. Το κάθε είδος, απαιτεί διαφορετική τεχνική αφύπνισης και οι περιπτώσεις διαφέρουν στο εάν ένα είδος δεν απαιτεί καμία επεξεργασία, αν απαιτεί απλά Ψυχρή Διαστρωμάτωση (cold stratification), εναλλαγή Θερμής και Ψυχρής Διαστρωμάτωσης (Double Dormancy) ή και Σκαριφησμό (Scarification).
Οι τεχνικές αυτές αναλύονται παρακάτω:
Ψυχρή Διαστρωμάτωση
1. Τοποθετείστε τους σπόρους σε πλαστική διάφανη σακούλα (με πλαστικό κλείστρο στο στόμιό της) αφού τους στρώσετε πρώτα σε υγρή άμμο ή περλίτη ή βερμικουλίτη ή απλά σε μία υγρή πετσέτα.
Το μέσον διαστρωμάτωσης πρέπει να είναι 3 φορές περισσότερο από τους σπόρους, ελαφρά υγρό (όταν πιεστεί, να μην στάζει νερό) και αποστειρωμένο.
Η ύγρανση του μέσου διαστρωμάτωσης μπορεί να γίνει σε συνδυασμό με κάποιο μυκητοκτόνο για αποφυγή μούχλας (εάν παρόλα αυτά εμφανιστεί κάποια στιγμή μούχλα, πρέπει να απομακρυνθεί το παλιό μέσον διαστρωμάτωσης και να αντικατασταθεί με καινούργιο). Εάν δεν διοχετευτεί μυκητοκτόνο, απαιτείται συνεχής έλεγχος για μούχλα ή σπόρους που εμφανίζουν σημάδια αποσύνθεσης (μούχλα ή δυσάρεστη μυρωδιά).
2. Σφραγίστε τη σακούλα και τοποθετείστε στο ψυγείο στους 1ο έως 3ο Κελσίου.
Ο χρόνος παραμονής των σπόρων στο ψυγείο εξαρτάται από το κάθε είδος. Εάν σε αυτό το διάστημα κάποιος σπόρος βλαστήσει, πρέπει να αφαιρεθεί από τη σακούλα και να φυτευτεί αμέσως.
Μούλιασμα των σπόρων σε κρύο νερό για 6 – 12 ώρες (Σκαριφησμός) ακριβώς πριν την τοποθέτησή τους στο ψυγείο ( Ψυχρή Διαστρωμάτωση), επιταχύνει τον χρόνο βλάστησης.
Θερμή Διαστρωμάτωση
Ακολουθήστε τα βήματα 1 και 2 της Ψυχρής Διαστρωμάτωσης, με την διαφορά ότι η θερμοκρασία πρέπει να κυμαίνεται μεταξύ 15ο – 20ο Κελσίου.
Συχνά, η απλή τοποθέτησης της σακούλας στο επάνω μέρος του ψυγείο (εξωτερικά) αρκεί για την επίτευξη αυτής της θερμοκρασίας.
Πολλά είδη, χρειάζονται και τα δύο είδη διαστρωμάτωσης, με την Θερμή να προηγείται της Ψυχρής (Double Dormancy).
Σκαριφησμός (Scarification)
Ο Σκαριφησμός είναι η διαδικασία διάσπασης του σκληρού περιβλήματος των σπόρων, έτσι ώστε να εισχωρήσει υγρασία και το έμβρυο να ξεκινήσει την βλαστική του περίοδο. Πολλοί σπόροι δέντρων δεν απαιτούν Σκαριφησμό, ενώ για αυτούς που το απαιτούν, συνήθως ένα απλό μούλιασμα σε νερό είναι αρκετό.
Ο Σκαριφησμός επιτυγχάνεται με τρείς (3) μεθόδους:
α) την Υγρή,
β) την Μηχανική, και
γ) την Χημική
• α) Υγρή Μέθοδος: Σε ένα δοχείο (π.χ. ποτήρι) βάλτε τους σπόρους και ρίξτε νερό βρύσης και κατόπιν αφήστε τους σπόρους να μουλιάσουν για 6 – 24 ώρες. Συνήθως χρησιμοποιείται νερό σε θερμοκρασία δωματίου, αλλά ορισμένα είδη απαιτούν καυτό, ζεστό, κρύο ή παγωμένο νερό. Ακολουθείστε πάντα τις οδηγίες που απαιτεί το κάθε είδος σπόρου.
• β) Μηχανική Μέθοδος: Με μία λίμα ή γυαλόχαρτο, τρίψτε το περίβλημα του σπόρου για να μειώσετε την πυκνότητά του ή για να χαράξετε την επιφάνειά του έτσι ώστε να εισχωρήσει υγρασία στο εσωτερικό. Προσοχή να μην καταστρέψετε το έμβρυο στο εσωτερικό του σπόρου.
• γ) Χημική Μέθοδος: Η χημική διάσπαση του περιβλήματος των σπόρων επιτυγχάνεται με πλύση αυτών με οξύ και χρησιμοποιείται κυρίως από επαγγελματίες παραγωγούς. Πολύ λίγα είδη απαιτούν αυτή τη μέθοδο, η οποία χρειάζεται μεγάλη προσοχή καθώς και να ακολουθηθούν πιστά οι παρακάτω οδηγίες:
1. Φορέστε προστατευτικά γυαλιά και ρούχα. Πλυθείτε αμέσως εάν στάξει οτιδήποτε επάνω στο δέρμα σας.
2. Χρησιμοποιείστε ένα μεγάλο στεγνό και καθαρό γυάλινο δοχείο (π.χ. ποτήρι ζέσεως).
3. Τοποθετείστε τους σπόρους μέσα στο γυάλινο δοχείο.
4. Προσθέστε διάλυμα Θειικού Οξέος σε διπλάσιο όγκο από αυτού των σπόρων.
5. Ανακατέψτε το μίγμα με μία γυάλινη ράβδο.
6. Περιοδικά ελέγξτε την πάχυνση του περιβλήματος των σπόρων, αφαιρώντας έναν από αυτούς και διαιρώντας τον στη μέση με ένα κοπίδι ή ψαλίδι. Παρόλο που οι σπόροι βρίσκονται στο ίδια ομάδα, μπορεί να διαφέρουν μεταξύ τους όσον αφορά την πάχυνση του περιβλήματός τους.
7. Μετά το μούλιασμα στο οξύ, σουρώστε τους σπόρους περνώντας το μίγμα μέσα από ένα δίχτυ αποστράγγισης ή κόσκινο και ξεπλύνατε τους σπόρους κάτω από τρεχούμενο νερό για 5 – 10 λεπτά.
8. Απλώστε τους σπόρους σε διηθητικό χαρτί, προσέχοντας να μην ακουμπάνε μεταξύ τους για να μην κολλήσουν, και αφήστε τους να στεγνώσουν.
Παρακάτω περιγράφονται οι τρόποι που πρέπει να ακολουθήσουμε για να αποκτήσουμε κάποια είδη, κατάλληλα για bonsai, από σπόρους.
Γιακαράντα
Jacaranda mimosifolia
Blue Jacarander
Μουλιάστε τους σπόρους για μία ολόκληρη νύχτα και φυτέψτε τους σε καλής ποιότητας και αποστράγγισης κομπόστα για σπόρους.
Διατηρείστε το χώμα υγρό, αλλά όχι πολύ βρεγμένο, σε θερμοκρασία 21ο – 24ο Κελσίου.
Συνήθως χρειάζονται 3 – 4 εβδομάδες για να εμφανιστεί η βλάστηση.
Metasequoia glyptostroboides
Dawn Redwook
Προσθέστε τους σπόρους σε ελαφρώς υγρό περλίτη και κλείστε τους σε διάφανη πλαστική σακούλα με πλαστικό κλείστρο.
Βάλτε το παρασκεύασμα στο ψυγείο για 1 – 2 μήνες.
Ελέγχετε τους σπόρους για όσο καιρό βρίσκονται στο ψυγείο.
Μόλις ξεκινήσει η βλάστηση, φυτέψτε τους αμέσως σε μίγμα χώματος περίπου 80 χιλιοστά κάτω από την επιφάνεια. Διατηρείστε το χώμα υγρό.
Κουτσουπιά
Cercis Canadensis
Eastern Redbud
Η βλάστηση καθυστερεί εξαιτίας του σκληρού περιβλήματος του σπόρου και του ναρκωμένου εμβρύου. Για αυτό τον λόγο απαιτείται Σκαριφησμός:
Ρίξτε βραστό νερό πάνω στους σπόρους και αφήστε να μουλιάσουν για 24 ώρες. Επαναλάβετε μέχρι οι σπόροι να απορροφήσουν νερό.
Ψυχρή Διαστρωμάτωση στους 4ο Κελσίου για 30 – 60 ημέρες ενισχύει την διακοπή της νάρκης των σπόρων.
Συνήθως μετά από αυτό, εμφανίζεται η βλάστηση μέσα σε 3 εβδομάδες.
Στη συνέχεια, φυτέψτε σε χώμα με καλή αποστράγγιση, σε βάθος περίπου 60 χιλιοστών και διατηρήστε τη θερμοκρασία στους 13ο-18ο Κελσίου.
Οι σπόροι μπορούν επίσης να φυτευτούν απευθείας το Φθινόπωρο για να ακολουθήσει η βλάστηση την επόμενη Άνοιξη.
Χαμαικύπαρις
Chamaecyparis Obtusa
Hinoki Cypress
Η Ψυχρή Διαστρωμάτωση για 3 μήνες μπορεί να βελτιώσει τα ποσοστά βλάστησης των σπόρων, παρόλο που δεν θεωρείται αναγκαία.
Καλύψτε τους σπόρους με χώμα πολύ επιπόλαια, καθώς η έκθεσή τους στο φώς βοηθάει την βλάστηση.
Η βλάστηση δεν είναι άμεση και μπορεί να εμφανιστεί οποιαδήποτε στιγμή μέσα σε διάστημα 2 ετών.
Κουκουναριά
Pinus pinea
Italian Stone Pine
Μουλιαστε τους σπόρους για μία νύχτα και φυτέψτε τους σε χοντρή άμμο ή ελαφρόπετρα, 2 περίπου εκατοστά κάτω από την επιφάνεια.
Υγράνετε όταν το χώμα φαίνεται στεγνό στην αφή, αλλά μην επιτρέψετε να είναι πολύ βρεγμένο διότι οι σπόροι θα σαπίσουν. Απαιτείται θερμότητα και φιλτραρισμένο ηλιακό φώς.
Ποδόκαρπος
Podocarpus macrophylla
Japanese Buddha Pine
Φυτέψτε τους σπόρους σε βάθος περίπου 2 εκατοστά σε κομπόστα καλής ποιότητας και αποστράγγισης.
Οι σπόροι χρειάζονται θερμότητα και φιλτραρισμένο ηλιακό φώς για να βλαστήσουν.
Ποτίστε με μέτρο όταν το χώμα φαίνεται στεγνό, αλλά φροντίστε να μην είναι ποτέ πολύ βρεγμένο διότι οι σπόροι θα σαπίσουν.
Λάριξ
Larix Leptollepis
Japanese Larch
Μουλιάστε τους σπόρους για 24 ώρες. Ακολουθεί Ψυχρή Διαστρωμάτωση των σπόρων στο ψυγείο, αφού σφραγιστούν σε διάφανη πλαστική σακούλα με πλαστικό κλείστρο μαζί με ελαφρώς υγρό βερμικουλίτη για 30 μέρες. Ελέγχετε τακτικά για πρόωρη βλάστηση των σπόρων (εάν συμβεί αυτό, φυτέψτε τα βλαστάρια αμέσως).
Φυτέψτε τους σπόρους σε καλής ποιότητας χώμα και βάθος όχι μεγαλύτερο από δύο φορές την διάμετρό τους.
Διατηρείστε το χώμα υγρό, αλλά όχι πολύ βρεγμένο.
Κρυπτομέρια
Cryptomeria Japonica
Japanese Red Cedar
Μουλιάστε τους σπόρους για 24 – 48 ώρες με σκοπό να αυξήσετε τις δυνατότητες βλάστησής τους.
Σε κλίματα με ψυχρότερους χειμώνες, οι σπόροι μπορούν να φυτευτούν κατά τη διάρκεια του Φθινοπώρου ή του Χειμώνα και να υποστούν την Ψυχρή Διαστρωμάτωση με φυσικό τρόπο.
Φυτέψτε τους σπόρους όχι πιο βαθιά από 2 φορές τη διάμετρό τους.
Εναλλακτικά, μουλιάστε τους σπόρους σε κρύο νερό (0ο Κελσίου) και τοποθετείστε τους στο ψυγείο (Ψυχρή Διαστρωμάτωση) για 90 μέρες. Διατηρείστε την υγρασία.
Ιαπωνικό Πεύκο
Pinus densiflora
Japanese Red Pine
Δεν απαιτείται ψύξη των σπόρων για αφύπνιση.
Φυτέψτε τους σπόρους σε κομπόστα καλής ποιότητας με καλή αποστράγγιση, 30 χιλιοστά κάτω από την επιφάνεια.
Πιέστε το χώμα ελαφρά.
Διατηρείστε το χώμα υγρό, αλλά όχι πολύ βρεγμένο, διότι διαφορετικά οι σπόροι θα σαπίσουν.
Κινέζικο Σφενδάμι
Acer truncatum subsp. Mono
Painted Maple
Μουλιάστε τους σπόρους πριν τη σπορά για 24 ώρες.
Κατόπιν, τοποθετείστε τους σε στο ψυγείο για 2 – 4 μήνες (ψυχρή διαστρωμάτωση).
Μετά αυτό το χρονικό διάστημα, φυτέψτε τους κατευθείαν σε κομπόστα για σπόρους καλής ποιότητας περίπου 1,5 εκατοστό κάτω από την επιφάνεια.
Διατηρείστε το χώμα ελαφρώς υγρό, αλλά όχι πολύ βρεγμένο. Οι περισσότεροι σπόροι θα βλαστήσουν προς το τέλος του Χειμώνα.
Εναλλακτικά, φυτέψτε τους σπόρους απευθείας έξω σε χώμα στο τέλος του Φθινοπώρου, επιτρέποντάς τους κατ’ αυτόν τον τρόπο να διαχειμάσουν φυσιολογικά, προσέχοντας πάντα να μην είναι πολύ βρεγμένοι.
Acer saccharinum
Silver Maple
Σκαριφησμός (scarification): Μουλιάστε τους σπόρους σε ζεστό νερό βρύσης για 24 ώρες.
Διαστρωμάτωση: Σφραγίστε τους σπόρους σε πλαστική διάφανη σακούλα με πλαστικό κλείστρο, μαζί με υγρό βερμικουλίτη ή σφάγνο (sphagnum moss).
Τοποθετείστε στο ψυγείο για 120 μέρες.
Βλάστηση: Φυτέψτε τους σπόρους στο χώμα 30 χιλιοστά κάτω από την επιφάνεια και πιέστε ελαφρά. Ρίξτε ένα στρώμα από σαπισμένα φύλλα στην επιφάνεια.
Η σπορά σε υπόστρωμα με σαπισμένα φύλλα το Φθινόπωρο είναι συνήθως περισσότερο προτιμητέα από την τεχνητή διαστρωμάτωση.
Σημύδα κρεμοκλαδής
Betula pendula
Silver Birch
Φυτέψτε τους σπόρους σε μείγμα χώματος με καλή αποστράγγιση, περίπου 1,5 εκατοστό κάτω από την επιφάνεια.
Χρειάζεται 4 – 6 εβδομάδες για να βλαστήσουν οι σπόροι. Κατόπιν μεταφυτέψτε όταν το φυτό φτάσει στα 5-6 εκατοστά σε ύψος.
Betula niger
River Birch
Φυτέψτε τους σπόρους σε 1,5 εκ. βάθος, σε απλό χώμα. Διατηρείστε το χώμα υγρό, αλλά όχι πολύ βρεγμένο. Η βλάστηση εμφανίζεται μέσα σε 2-4 εβδομάδες.
Άρκευθος, Γιουνίπερος, Θαμνοκυπάρισσο
Juniperus Rigida
Temple Juniper
Μουλιάστε τους σπόρους σε ζεστό νερό βρύσης για 6 ώρες.
Ακολουθεί θερμή διαστρωμάτωση 30 ημερών και κατόπιν ψυχρή διαστρωμάτωση 60 ημερών.
Φυτέψτε τους σπόρους περίπου 60 χιλιοστά κάτω από την επιφάνεια του χώματος που θα πρέπει να διατηρείται υγρό και σε σκιά χωρίς άμεσο ηλιακό φώς.
Η βλάστηση των σπόρων μπορεί να είναι αργή.
Samanea saman
Rain Tree
Μουλιάστε τους σπόρους για 24 ώρες.
Φυτέψτε σε χώμα 2,5 εκ. κάτω από την επιφάνεια.
Διατηρείστε το χώμα υγρό, αλλά όχι πολύ βρεγμένο.
Απαιτείται έντονο φώς και θερμότητα για να βλαστήσουν οι σπόροι μέσα σε 6-24 εβδομάδες.
Acacia podalyrifolia
Pearl Acacia
Τοποθετείστε τους σπόρους σε βραστό νερό και αφήστε τα μαζί να κρυώσουν για μιά ολόκληρη νύχτα.
Φυτέψτε τους σπόρους σε καλής ποιότητας και αποστράγγισης κομπόστα για σπόρους 0,6-1,5 εκ. κάτω από την επιφάνεια.
Διατηρείστε το χώμα υγρό, αλλά όχι πολύ βρεγμένο.
Tilia cordata
Small Leaved Lime
Μουλιάστε τους σπόρους για 48 ώρες και κατόπιν αφήστε τους σε ένα ζεστό δωμάτιο ή καλά αεριζόμενο ντουλάπι για 2 εβδομάδες.
Στη συνέχεια, βάλτε τους σπόρους σε διάφανη πλαστική σακούλα με πλαστικό κλείστρο μαζί με υγρό (όχι πολύ βρεγμένο) βερμικουλίτη ή σφάγνο (sphagnum moss) και τοποθετείστε τους στο ψυγείο.
Ελέγχετε τους σπόρους τακτικά και ανοίγετε κατά διαστήματα την σακούλα για να εισέλθει αέρας.
Επίσης, σε τακτά χρονικά διαστήματα, αναδέψτε απαλά τον βερμικουλίτη / σφάγνο μέσα στην σακούλα.
Όταν εμφανιστεί βλάστηση των σπόρων, η οποία θα εμφανιστεί σποραδικά μέσα στους επόμενους μήνες, αφαιρέστε τους σπόρους που έχουν βλαστήσει και φυτέψτε τους σε καλής ποιότητας και αποστράγγισης κομπόστα για σπόρους.
