Συμβίωση!

Λόγω της αυξημένης υγρασίας της περιοχής, ένα μανιταράκι έκανε την εμφάνισή του σε ένα από τα δεντράκια μου. Μιά χαρά τα πηγαίνανε τα δυό τους, αλλά δυστυχώς έπρεπε να αφαιρεθεί, μιας και φοβήθηκα μην ζημιωθεί το νεκρό ξύλο του Σφενδάμου (...μην γεμίσει και ο τόπος)...! :Ρ

12 Βασικές Αρχές των Bonsai - 12 Bonsai Principles

Updated 1/1/2020

Έχοντας λάβει πάρα πολλά μηνύματα με διάφορες απορίες γύρω από την τέχνη των bonsai, αποφάσισα να συγκεντρώσω μερικές και να συντάξω το παρακάτω άρθρο, ελπίζοντας έτσι ότι κάποια πράγματα θα γίνουν περισσότερο κατανοητά.

12 Βασικές Αρχές των Bonsai

-          Θέλω να ασχοληθώ με την τέχνη των μπονσάι, αλλά απογοητεύτηκα όταν κατά τις πρώτες μου προσπάθειες, κάποια δεντράκια μου πέθαναν.

Είναι λογικό, όταν κάποιος κάνει τα πρώτα του βήματα, να χάσει κάποια δεντράκια, είτε από δικό του σφάλμα, είτε από τις πολλές μαζικές εργασίες, είτε από χίλιους άλλους αστάθμητους παράγοντες. Ακόμη και οι εμπειρότεροι στον χώρο χάνουν δέντρα για διάφορους λόγους.

Είναι μέσα στο πρόγραμμα να γίνουν λάθη από τα οποία θα μάθει κανείς και θα κερδίσει σε εμπειρία ώστε κατά την επόμενή του προσπάθεια να τα αποφύγει. Έχοντας κατά νού ότι έχουμε να κάνουμε με ζωντανούς οργανισμούς και ότι χρειάζεται μελέτη του είδους που εκπαιδεύουμε, καθώς και μελέτη της εργασίας που θέλουμε να κάνουμε, μπορούμε να κινηθούμε με κάποια ασφάλεια αποφεύγοντας να στρεσάρουμε το δέντρο το κατά δύναμιν.

-          Μπορεί το μπονσάι μου να ζήσει μέσα στο σπίτι μου?

Όχι! Κανένα δέντρο δεν το έχει δημιουργήσει η μαμά Φύση για κανένα σπίτι!
Τα φυτά χρειάζονται περιόδους ανάπαυσης και έναν ετήσιο κύκλο, που μόνο ο εξωτερικός χώρος μπορεί να προσφέρει, έτσι ώστε να διατηρούν την καλή τους υγεία και ισορροπία.

Εάν επιχειρήσουμε να διατηρήσουμε ένα δέντρο μέσα στο σπίτι μας για όλο τον χρόνο, αργά ή γρήγορα (από μερικές εβδομάδες έως 2-3 χρόνια) θα αρχίσουν να εμφανίζουν προβλήματα, η υγεία τους θα επιδεινώνεται συνεχώς, και σύντομα θα επέλθει ο θάνατός τους.

Όλα τα δέντρα λοιπόν, πρέπει να παραμένουν σε εξωτερικό χώρο καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους, εκτεθειμένα στις εκάστοτε καιρικές συνθήκες (κάθε "πατέντα" για να προστατεύσουμε τα μικρούλια μας, δημιουργεί απρόσμενα προβλήματα εν καιρώ)
Εξαίρεση αποτελούν κάποια τροπικά είδη που δεν αντέχουν τις πολύ χαμηλές θερμοκρασίες στη χώρα μας και άρα μόνο κατά την χειμερινή περίοδο χρειάζονται προστασία (είτε σε κάποιου είδους θερμοκήπιο σε εξωτερικό χώρο, είτε σε κάποιο κρύο σημείο του σπιτιού, μακριά από θερμαντικά σώματα, με καλό φωτισμό).

-          Θέλω να ξεκινήσω ένα δέντρο από σπόρο…

Εκτός από το ότι απαιτείται κάποια διαδικασία για να βλαστήσουν οι σπόροι (άλλοτε απλή, και άλλοτε αρκετά περίπλοκη), απαιτούνται και αρκετά έως πολλά χρόνια αναμονής και καλλιέργειας σε ολοένα μεγαλύτερο δοχείο, ή ακόμα καλύτερα στη γή, μέχρι να έχουμε ένα στοιχειώδες δέντρο που θα μας επιτρέψει να το εκπαιδεύσουμε αργότερα.

Ασχολούμενοι μόνο με σπόρους, θα καταλήξετε να ασχολείστε αποκλειστικά και μόνο με την καλλιέργεια των σπορόφυτων και δεν θα μάθετε τίποτα για την τέχνη των bonsai!

Παρόλα αυτά, δεν είναι καθόλου κακό να έχετε μερικά δεντράκια που θα εκπαιδεύεστε και παράλληλα να έχετε σε μια γωνιά και μερικά σποράκια να μεγαλώνουν ανενόχλητα για τα επόμενα 10-20 χρόνια.

-          Υπάρχουν σπόροι bonsai?

Όχι! Το «bonsai» ΔΕΝ είναι είδος δέντρου. Η λέξη bonsai είναι όρος, που σημαίνει «δέντρο σε δοχείο». Οι σπόροι που πωλούνται ως «σπόροι bonsai» (ειδικά σε διάφορα bonsai kits), αφορούν απλούς σπόρους διαφόρων ειδών δέντρων, τα οποία είδη είναι κατάλληλα για να εκπαιδευτούν ως bonsai.

Άρα, εάν θέλετε να εντρυφήσετε στην τέχνη των μπονσάι, ξεχάστε τα «πολλά υποσχόμενα» bonsai kit που το μόνο που κάνουν είναι να πουλάνε απλούς σπόρους, μαζί με λίγο τυρφόχωμα και κάποια ψευτο-εργαλεία, ακόμα και σύρμα, θαρρείς και θα χρειαστεί το σπορόφυτο άμεσα συρμάτωμα. Θα χαραμίσετε τα χρήματά σας, πολύ περισσότερο δε, τον χρόνο σας!

-          Τι είδος δέντρου να επιλέξω για να κάνω το ξεκίνημά μου?

Μια ερώτηση που βασανίζει πολλούς νέους στον χώρο, και που δεν είναι καθόλου απλό να απαντηθεί.

Σίγουρα θα πρέπει να είναι ένα είδος που θα συγχωρεί πολλά λάθη (μιας και είναι ευνόητο ότι όλοι κάνουμε λάθη, ιδίως όταν ξεκινάμε να μαθαίνουμε μία τέχνη). Και σίγουρα επίσης θα είναι προτιμότερο να είναι κάποιο ενδημικό είδος της χώρας μας, εφόσον θα μπορεί να ανταπεξέλθει κατά τον καλύτερο τρόπο στο κλίμα μας και άρα θα εμφανίζει τα λιγότερα προβλήματα.

Μερικά είδη κατάλληλα για να ξεκινήσει κανείς, είναι η Ελιά και η Αγριελιά, η Μυρτιά, ο Γιουνίπερος, η Φτελιά, το Πυξάρι, το Κυπαρίσσι, ο Κάρπινος (Γαύρος), το Ευώνυμο, η Λονισέρα, η Ροδιά και το Λιγγούστρο.

-          Τι χαρακτηριστικά θα πρέπει να έχει το δέντρο που θα επιλέξω να αγοράσω?

Κατ’ αρχήν θα πρέπει να έχει έναν βασικό κορμό, που να παρουσιάζει ενδιαφέρον, κίνηση και να έχει κάποια ιδιαίτερα χαρακτηριστικά που θα εξάψουν τη φαντασία μας και θα τα αξιοποιήσουμε στο μέλλον, όπως πχ. κουφάλες, ή έντονες επιφανειακές ρίζες, ή ιδιαίτερα ανεπτυγμένη βάση του κορμού κλπ. Ένας λεπτός και ίσιος κορμός χωρίς βαθμιαία λέπτυνση, δεν παρουσιάζει κανένα ενδιαφέρον και δεν έχει προοπτικές για το μέλλον, εκτός κι αν αποφασίσουμε να ξοδέψουμε χρόνο επεμβαίνοντας με διάφορες εργασίες, απλά για να πειραματιστούμε.
Ta bonsai είναι η τέχνη της ψευδαίσθησης (illusion) και όλα αυτά έχουν να κάνουν με οφθαλμαπάτη, δίνοντας στον παρατηρητή την αίσθηση ότι θαυμάζει ένα τεράστιο και ηλικιωμένο δέντρο στην φύση, ενώ στην πραγματικότητα πρόκειται για μια μικρογραφία.

Θα πρέπει επίσης να έχει πολλά κλαδιά, έτσι ώστε να έχουμε επιλογές για το μελλοντικό του στυλ, καθώς και να είναι  απόλυτα υγιές, εκτός κι αν έχουμε ιδιαίτερες καλλιεργητικές ικανότητες ή αν και πάλι θέλουμε να πειραματιστούμε για να επαναφέρουμε την υγεία του.

-          Μπονσάι μπορεί να θεωρηθεί μόνο ένα οπτικά ηλικιωμένο δέντρο?

Όχι! Κατά ορισμό, η λέξη bonsai σημαίνει «δέντρο σε δοχείο». Άρα, οποιοδήποτε εκπαιδευμένο δέντρο σε δοχείο είναι μπονσάι (αφού αυτό σημαίνει και η ίδια λέξη), είτε αυτό αναπαριστά ένα νεαρό, είτε ένα γέρικο δέντρο στη φύση. Με λίγα λόγια, το δέντρο θα πρέπει να εκπαιδευτεί κατά τέτοιον τρόπο που να είναι μια μικρογραφία ενός δέντρου στη φύση. Οι λέξεις-κλειδιά, είναι ακριβώς αυτές: εκπαιδευμένο, μικρογραφία. (για τον ίδιο λόγο που εξήγησα στην προηγούμενη παράγραφο).

Αυτό φυσικά συνεπάγεται τη διαμόρφωση του δέντρου, σύμφωνα με την εικόνα που έχουμε στο μυαλό μας. Και φυσικά, bonsai ΔΕΝ είναι ένα δέντρο χωρίς στυλ, που απλά φυτεύτηκε σε ένα ρηχό δοχείο, όπως πολύ εσφαλμένα πολλοί νομίζουν και τελικά καταλήγουν στο αποτέλεσμα της «ζαρντινιέρας»!
Επιπλέον, ένα μπονσάι πρέπει να έχει να πεί μια ιστορία. Να σε κάνει να ταξιδέψεις και να οραματιστείς πού και πώς μεγάλωσε. Πώς η φύση έχει επιδράσει επάνω του. Και αυτή την ίδια ιστορία πρέπει να την λέει από την κορυφή ώς τα νύχια. Αν έχω για παράδειγμα έναν ηλικιωμένο κορμό με πολλές καμπύλες, έτσι θα πρέπει να συνεχίσω στην διαμόρφωση της κόμης. Σε διαφορετική περίπτωση, το δέντρο (ή καλύτερα μάλλον ο δημιουργός του) φάσκει και αντιφάσκει, με αποτέλεσμα ο παρατηρητής να είναι σαστισμένος και ανήμπορος πλέον να λάβει το μήνυμα.

-          Είναι αναγκαίο να σχεδιάζω στο χαρτί εκ των προτέρων το μελλοντικό σχέδιο που θέλω να αποκτήσει το δεντράκι μου?

Όχι! Αρκεί να έχουμε αποφασίσει τι στυλ θέλουμε να έχει, και να το θυμόμαστε για αρκετά χρόνια για να μπορέσουμε στο τέλος να το υλοποιήσουμε.

Το πρόβλημα είναι ότι πολλές φορές, ένα υλικό είναι τόσο "χαοτικό", που για να καταφέρουμε να "δούμε" και να αποφασίσουμε για την μελλοντική του υπόσταση, είναι εξαιρετικά δύσκολο εώς ακατόρθωτο, ειδικά όταν κάποιος δεν έχει την εμπειρία που απαιτείται. Ένα σχέδιο λοιπόν, μπορεί να ξεκαθαρίσει τις ιδέες μας.

Επίσης, ένα δέντρο εξελίσσεται ώς ζωντανό όν, οπότε ένα σχέδιο μας καθοδηγεί κατά τις αλλαγές αυτές. 

Ακόμη, για κάποιον που έχει πολλά δεντράκια ή που δεν μπορεί να θυμάται κάτι συγκεκριμένο για μεγάλο χρονικό διάστημα, ή που θα ήθελε τη γνώμη ενός εμπειρότερου, ένα πρόχειρο σκίτσο του στυλ που έχει στο νού του είναι μια πολύ βολική λύση. 

Και σίγουρα είναι πιό ασφαλές να υλοποιούμε πρώτα την "διαμόρφωση" εικονικά στο χαρτί, κι έπειτα με σιγουριά στο δέντρο, παρά να αρχίζουμε τους πειραματισμούς επάνω στο δέντρο στρεσσάροντάς το από τις πολλές μετακινήσεις των κλαδιών.

-          Είναι αναγκαία η αγορά εξειδικευμένων εργαλείων για να ξεκινήσει κάποιος με την τέχνη των μπονσάι?

Όχι! Για κάποιον αρχάριο, αυτό δεν είναι απαραίτητο. Για παράδειγμα, με ένα απλό κλαδευτήρι και ένα απλό ψαλίδι, μπορούμε κάλλιστα να εξοικειωθούμε με το κλάδεμα, ενώ λίγο μονόκλωνο ηλεκτρολογικό καλώδιο θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για να μάθουμε να συρματώνουμε. Κάθε μέσον μπορεί να επιστρατευθεί για να γίνει η δουλειά μας και όταν αρχίσουμε να εξοικειωνόμαστε με τις διάφορες εργασίες, τότε εάν επιθυμούμε, μπορούμε να προχωρήσουμε στην αγορά περισσότερο εξειδικευμένων εργαλείων.

Μου αρέσει να χρησιμοποιώ τη φαντασία μου και να καταφέρνω να κάνω τη δουλειά μου με ό,τι βρώ μπροστά μου. Είναι ένα ατελείωτο παιχνίδι για εμένα.
Σίγουρα όμως κάποια στιγμή και αφού αποφασίσουμε ότι θέλουμε να συνεχίσουμε με αυτή την τέχνη, θα πρέπει να επενδύσουμε σε σωστά εργαλεία, που θα κάνουν την δουλειά μας με περισσότερη ακρίβεια και θα αντέξουν για πολλά πολλά χρόνια. Όταν και αν έρθει η ώρα να πάρετε εργαλεία, τότε φροντίστε να είναι ανθεκτικά και ας κοστίσουν λίγο παραπάνω (άλλωστε δεν είπε κανείς ότι θα πρέπει να τα αγοράσετε όλα μονομιάς...)!

-          Αν κλαδέψω ή συρματώσω και κάνω λάθος, θα πεθάνει το δέντρο μου?

Εξαρτάται από το είδος του κλαδέματος (συντήρησης ή διαμόρφωσης), την εποχή και το είδος του δέντρου που έχουμε στα χέρια μας. Αν για παράδειγμα έχουμε ένα κωνοφόρο και το κλαδέψουμε πολύ αυστηρά, χωρίς να αφήσουμε αρκετό φύλλωμα, θέτουμε σε μεγάλο κίνδυνο την υγεία του δέντρου. Ένα φυλλοβόλο, μπορεί να ανεχτεί πιο αυστηρό κλάδεμα, αλλά κι αυτό θα πρέπει να γίνεται κατόπιν μελέτης, και πάντα θα πρέπει να δίνεται ο κατάλληλος χρόνος να αναρρώνει το δέντρο.

Το ίδιο ισχύει και για το συρμάτωμα. Υπάρχουν είδη δέντρων που ανέχονται περισσότερες επεμβάσεις, και άλλα που απαιτούν το συρμάτωμα να γίνεται σταδιακά, και τμηματικά.

Σίγουρα ένα συρμάτωμα που δημιουργεί πολύ πυκνές και σφιχτές σπείρες μπορεί να «πνίξει» ένα δέντρο εάν δεν επιτρέπει τους χυμούς να κυκλοφορούν ελεύθερα, ενώ ένα λεπτότερο σύρμα μπορεί να εισχωρήσει ευκολότερα μέσα στον φλοιό και να πληγώσει το δέντρο. Με λίγη προσοχή, και τακτικό έλεγχο, μπορούν να αποφευχθούν πιθανές ζημιές στο δέντρο μας.

-          Πρέπει να κόβω πάντα το σύρμα κατά την αποσυρμάτωση ή μπορώ να το ξετυλίξω για να το αφαιρέσω?

Σίγουρα το καλύτερο είναι να αποσυρματώνουμε το δέντρο, κόβοντας το σύρμα, γιατί κατ’ αυτόν τον τρόπο, μειώνουμε τις πιθανότητες να πληγώσουμε το νέο ξύλο που έχει δημιουργήσει το κλαδί που έχουμε συρματώσει έτσι ώστε να μείνει στη νέα του θέση. Επίσης, μειώνουμε τον κίνδυνο να τραυματιστεί η νέα βλάστηση του δέντρου.

Παρόλα αυτά, εάν το σύρμα ξετυλιχτεί με μεγάλη προσοχή (και εάν έχουμε την εμπειρία να το κάνουμε), δεν υπάρχει κανένα πρόβλημα. Αυτό είναι κάτι που προσωπικά το κάνω εδώ και χρόνια και ξαναχρησιμοποιώ το σύρμα, αφού ισιώσω τα σημεία που έχουν «κλωτσήσει».

Και τέλος.....

-          Μπορώ να κάνω ένα μπονσάι στα γρήγορα?

Σίγουρα θα έχετε ακούσει όλοι ότι «μόνο στη φύση μπορείς να βρείς ‘έτοιμο’ μπονσάι» ή «κάνε αυτά τα 10 βήματα, για να κάνεις άμεσα ένα μπονσάι» ή ένα σωρό άλλα τέτοια παρεμφερή…

Δεν υπάρχει περίπτωση ούτε μία στο εκατομμύριο να βρεθεί δέντρο ή να κάνει κάποιος 10 απλά βήματα κάποιας μαγικής συνταγής και να έχει στο άψε-σβήσε έτοιμο μπονσάι, χωρίς να απαιτείται η παραμικρή εργασία επάνω του. Πρέπει να γίνει απόλυτα κατανοητό, ότι η τέχνη των μπονσάι απαιτεί χρόνο και υπομονή! Αν κάποιος δεν είναι διατεθειμένος να περιμένει να αναρρώσει το δέντρο του από κάποια προηγούμενη εργασία, αν δεν είναι διατεθειμένος να αφιερώσει χρόνο και να μελετήσει, αν δεν είναι διατεθειμένος να ψάχνει μήνες για να βρεί κατάλληλο υλικό, ή βαριέται να σπάει το κεφάλι του για να βρεί το ιδανικό στύλ ή να ανακαλύψει "το μικρό δέντρο μέσα στο μεγάλο", τότε κάνει λάθος που ξεκινάει με την τέχνη αυτή και καλύτερα να ασχοληθεί με κάτι άλλο, λιγότερο απαιτητικό σε χρόνο και υπομονή.

Κυπαρίσσι (Λόγιο Σχήμα) - Cupressus sempervirens Bunjingi

Προέρχεται πιθανόν από υλικό φυτωρίου και κάποτε ένας φίλος που σκεφτόταν να το βάλει στον κήπο του, αποφάσισε ότι δεν το ήθελε εφόσον είχε τελικά βάλει κάποια άλλα δέντρα, οπότε γνωρίζοντας το ψώνιο μου, τον Φεβρουάριο του 2007 μου το χάρισε.
Ήταν ένα δεντράκι ψηλό και πλαγιόκλαδο, που δεν έδινε και πολλές επιλογές για το σχήμα του και με δυσκόλεψε αρκετά στο να το φέρω εκεί που ήθελα.
Οι φωτογραφίες ξεκινάνε ένα χρόνο μετά, αφού μειώθηκε δραστικά το ύψος του, ξεκινώντας τη βλάστηση από το μηδέν, με κάποιες ανούσιες απόπειρες να διατηρήσω ορισμένα κλαδιά μήπως και μελλοντικά μου έδιναν περισσότερες επιλογές.


7/5/2008

25/7/2009

25/8/2009

27/10/2011
Πριν τη διαμόρφωσή του:

...και μετά...

Update 3/1/2013
Τον Νοέμβριο εάν θυμάμαι καλά, έγινε μεταφύτευση σε νέο υπόστρωμα και σήμερα έγινε ένα ξεκαθάρισμα των νέων βλαστών, αφαιρέθηκαν τα παλιά σύρματα και ξανασυρματώθηκε.
 

Update 15/7/2013
Έγινε ένα ελαφρύ κλάδεμα και αφαίρεση των περιττών βλαστών. Τα σύρματα είχαν αφαιρεθεί περίπου στα μέσα της Άνοιξης, και σήμερα συρματώθηκαν ξανά για καλύτερες θέσεις των κλαδιών και της νέας βλάστησης.

Update 28/11/2013
Συρμάτωμα, καθάρισμα και το αποτέλεσμα...

Κανείς άλλος για κούρεμα? :)


Update October 2015
Το Κυπαρίσσι δεν είναι πλέον στην κατοχή μου.

Συνοδευτικά φυτά των bonsai - Shitakusa & Kusamono

Ένα μπονσάι συνηθίζεται να συνοδεύεται από έναν πάπυρο ή suiseki ή κάποιο συνοδευτικό φυτό, και το κάθε αντικείμενο έχει το δικό του ρόλο και σημασία σε μια παρουσίαση.

Τα συνοδευτικά φυτά, αντιπροσωπεύουν μια εποχή ή έναν τόπο και δίνουν την αίσθηση ότι το μπονσάι που συνοδεύουν βρίσκεται, για παράδειγμα, πάνω σε κάποιο ψηλό βουνό ή κάποιο δάσος, την Άνοιξη ή τον Χειμωνα, κλπ.

Η τέχνη των φυτών και γρασιδιών σε δοχεία, χωρίζεται σε 2 κατηγορίες: στα shitakusa και στα kusamono.
Η λέξη shitakusa προέρχεται από τις Ιαπωνικές λέξεις shita=υπό ή κάτω από και kusa=γρασίδι ή χορτάρι, ενώ η λέξη kusamono προέρχεται από τις Ιαπωνικές kusa=γρασίδι ή χορτάρι και mono=αντικείμενο ή πράγμα.

Έτσι λοιπόν:

Shitakusa

Το shitakusa δεν πρέπει ποτέ να είναι το κυρίως θέμα μιας παρουσίασης και δεν πρέπει ποτέ να τραβάει την προσοχή του παρατηρητή. Αντιθέτως, ο ρόλος του θα πρέπει να είναι τέτοιος που απλά να προδιαθέτει τον παρατηρητή να φαντάζεται ότι είναι κάποια συγκεκριμένη εποχή (πχ Χειμώνας ή Άνοιξη), ή κάποια συγκεκριμένη τοποθεσία (πχ ένα δάσος ή κάποιο βουνό). 
Το shitakusa μπορεί να συνοδέψει ένα μπονσάι ή έναν πάπυρο ή ένα suiseki.

• Πρέπει να είναι σε σωστή αναλογία με το κυρίως αντικείμενο που συνοδεύει (bonsai, suiseki ή πάπυρο).
• Δεν πρέπει ποτέ να τραβάει την προσοχή του παρατηρητή ή να είναι περισσότερο εντυπωσιακό από το κυρίως αντικείμενο που συνοδεύει σε μία παρουσίαση.
• Θα πρέπει να δημιουργεί την αίσθηση μιας εποχής 
• Θα πρέπει να δείχνει τον τόπο που μεγάλωσε το bonsai (πχ αν μεγάλωσε σε δάσος, τότε το shitakusa μπορεί να δημιουργηθεί με φτέρες και βρύα).
• Το δοχείο του shitakusa πρέπει να είναι "χαμηλών τόνων" με γήινα χρώματα έτσι ώστε να μην τραβά την προσοχή του παρατηρητή, και όσο το δυνατόν πιο ρηχό γίνεται. Επίσης μπορεί να χρησιμοποιηθεί κάποιος πλατύς δίσκος ή πλατιά πέτρα αντί για δοχείο.

Kusamono 

Το kusamono από την άλλη μεριά, είναι το κυρίως θέμα μιας παρουσίασης και συνοδεύεται από έναν πάπυρο ή ένα suiseki. Μπορεί να είναι ένα μόνο είδος φυτού ή συνδυασμός διαφόρων φυτών και ο ρόλος του είναι να δίνει την αίσθηση στον παρατηρητή ότι βλέπει κάποια συγκεκριμένη τοποθεσία ή ότι είναι κάποια συγκεκριμένη εποχή.

• Πρέπει να είναι το κεντρικό θέμα μιας παρουσίασης και μπορεί να συνοδεύεται από διάφορα αντικείμενα (πάπυρο, suiseki ή ακόμα και κάποια φιγούρα) τα οποία όμως πρέπει να έχουν υποδεέστερη θέση στην παρουσίαση.
• Μπορεί να είναι ένα μόνο είδος φυτού ή συνδυασμός διάφορων φυτών, ακόμα και νεαρά δενδρύλια (σπορόφυτα), λουλούδια και χορτάρια.
• Πρέπει πάντα να συμβαδίζει με την εποχή, της οποίας την αίσθηση δίνει.
• Μπορεί να υποδηλώνει κάποιο συγκεκριμένο τόπο (πχ κάποιο λιβάδι ή δάσος ή βουνό).
• Το δοχείο του kusamono μπορεί να είναι περισσότερο εντυπωσιακό από αυτά που χρησιμοποιούνται για τα shitakusa. Καλό είναι όμως να είναι σε αρμονία με τα φυτά που που είναι φυτεμένα σε αυτό και να μην "κλέβει την παράσταση". Για παράδειγμα, ένα ιδιαίτερα εντυπωσιακό δοχείο με λαμπερά χρώματα, μπορεί να συνοδέψει ένα λουλούδι με ιδιαίτερα εντυπωσιακό χρώμα, κλπ.
• Το kusamono συνήθως παρουσιάζεται πάνω σε κάποιο κομμάτι ύφασμα, ή σε έναν ρηχό δίσκο και σπανίως σε κάποιο κλασσικό στάντ των bonsai.

Συμβουλές!

Όταν φυτεύετε ένα shitakusa ή kusamono, να βεβαιώνεστε ότι οι απαιτήσεις των φυτών είναι παρόμοιες (πχ τα φυτά να έχουν τις ίδιες απαιτήσεις σε νερό ή σε ήλιο, κλπ) και ότι οι απαιτούμενες συνθήκες διαβίωσης συμβαδίζουν (πχ φυτά που έχουν απαιτήσεις σε συγκεκριμένο υψόμετρο).

Επίσης προσέχετε τα είδη των φυτών που χρησιμοποιείτε να μην είναι ταχείας ανάπτυξης (ή τουλάχιστον χρησιμοποιείστε τα υπο έλεγχο και φειδωλά) έτσι ώστε να μην αναπτυχθούν εις βάρος κάποιου άλλου είδους που συμπεριλαμβάνεται στην σύνθεσή σας.

Όταν πρόκειται να παρουσιάσετε τη δουλειά σας, προσέχετε έτσι ώστε οι συνθέσεις σας να μην δείχνουν φρεσκοφυτεμένες και το χώμα θα πρέπει να έχει "κατακαθίσει" καλά στο δοχείο. Καλύψτε με βρύα σε περίπτωση ανάγκης.

Καλό είναι να έχετε πολλά συνοδευτικά φυτά, έτσι ώστε σε περίπτωση παρουσίασης του bonsai σας να μπορείτε να επιλέξετε το κατάλληλο συνοδευτικό φυτό και να μην καταφεύγετε σε λύσεις της τελευταίας στιγμής.


Στην φωτογραφία που ακολουθεί, θα δείτε κάποιες προσπάθειες που έχω κάνει για τη δημιουργία συνοδευτικών φυτών:

Πηγή: http://www.snowcrest.net/windowboxnursery/articles/kora.htm

Κράταιγος - Crataegus monogyna Yamadori: The Little Prince

Αυτός λοιπόν, είναι ένας Κράταιγος που με περίμενε κοντά στον φράχτη μου υπομονετικά.
Τι να έκανα κι εγώ... δεν του χάλασα το χατήρι, ειδικά όταν έμαθα ότι μια φαγάνα θα ξήλωνε όλα τα φυτά για να στρώσει το διπλανό οικόπεδο!

Έτσι, τον Νοέμβριο του 2007 πήγα και τον έβγαλα. Το χώμα ήταν πετρώδες και η ρίζα του πήγαινε μέχρι τον... Άδη! 
Αφού τον έβγαλα, τον κλάδεψα λίγο και τον έβαλα στο παρτέρι μου για να συνέλθει από το σόκ. Δυστυχώς, φωτογραφίες δεν υπάρχουν από τότε.

Την άνοιξη του 2008, όταν διαπίστωσα ότι άρχισαν τα μάτια του να πρήζονται, αποφάσισα να τον βγάλω από το χώμα και να τον βάλω σε γλάστρα. Έκοψα την κεντρική ρίζα του, και τον φύτεψα.

7/5/2008

 5/11/2008

21/4/2009
Πρίν το κλάδεμα.....

 ...και μετά...

23/4/2009

10/4/2010

28/7/2010

8/5/2011

24/5/2011
Η παρακάτω φωτογραφία είναι αυτή που συμμετείχε στον Διαγωνισμό Φωτογραφίας bonsai 2011, στο http://www.mybonsai.gr/
 

Και εδώ είναι ένα πιθανό σχέδιο που σκέφτομαι για το μέλλον του...

Update 3/4/2012

Update 17/4/2014

Update 30/1/2015
...και ήρθε ο καιρός για να το περιλάβω καταλλήλως και αυτό το δεντράκι, μιας και σκεφτόμουν την αναδόμησή του εδώ και πολύυυυυ καιρό...

Πριν....

Μετά....

...και το βίντεο... 

Update 9/2/2015
Οι οφθαλμοί άρχισαν να σκάνε... ^_^

Update 27/2/2015
Opening buds! :)

Update 15/4/2015

Update 3/4/2018

Update 8/7/2019

Κλάδεμα και ένα εμβόλιο για τον καλό μου....

Update 8/2/2021

Ένα καλό κλάδεμα, αφήνοντας το εμβόλιο και το χαμηλό κλαδί να επιμηκυνθούν για να αυξηθεί η διάμετρος ακόμη περισσότερο, μεταφύτευση και προετοιμασία για εναέρια καταβολάδα (...ίσως....)!

Update 6/4/2021

Είναι περίεργο που, ενώ δεν είναι κάτι το ιδιαίτερο αυτό το δεντράκι, απεναντίας θα έλεγα ότι κάποιος άλλος ίσως θα το είχε χαρίσει ήδη, μου δίνει τόση χαρά και ικανοποίηση κάθε φορά που το κοιτάω, κάθε φορά που έρχεται η ώρα να προχωρήσουμε ένα βήμα παραπέρα. Είναι η ιστορία του? Ένα δεντράκι από αυτά τα "σωσμένα" του διπλανού χωραφιού... Είναι η εκτίμηση και ο σεβασμός απέναντί του, που μου έκανε την τιμή να παραμείνει κοντά μου όλα αυτά τα χρόνια? Είναι όλα αυτά και κάτι παραπάνω που, ακόμα τουλάχιστον, δεν έχω καταφέρει να προσδιορίσω? Δεν ξέρω και ίσως να μην το ανακαλύψω σε αυτή την ζωή. Όμως είναι και παραμένει η αγάπη μου... 

Σε ευχαριστώ Μικρέ μου Πρίγκηπα!!!

Species guide: Ελιά - Olea Europaea spp.

 Αγριελιά - Olea Europaea subsp. oleaster

http://www.cuyamaca.edu/oh170/Thumbnail_Pages/Olea_europaea.asp

Όπως έχει ήδη αναφερθεί στο άρθρο "Ιερά Δέντρα Ελλήνων Θεών και Ανθρώπων" η Ελιά, τιμημένο δέντρο ποικιλοτρόπως, ήταν η κινητήριος δύναμη και η ψυχή της Ελλάδας από αρχαιοτάτους χρόνους.

Η Ελιά είναι ενδημικό είδος της Μεσογείου της οικογένειας Oleaceae και το γένος Olea περιλαμβάνει περίπου 20 είδη με εκατοντάδες ποικιλίες.

Είναι αειθαλές δέντρο ή θάμνος, με μικρά, αντίθετα σκούρα πράσινα φύλλα. 

Κλαδιά, φύλλα και βλαστοί Αγριελιάς

Η ανθοφορία ξεκινάει συνήθως μετά το 7ο έτος της ηλικίας του δέντρου, και αυξάνεται καθώς το δέντρο ωριμάζει, οπότε και μικρά και αρωματικά λευκά ή υπόλευκα άνθη εμφανίζονται σε ταξιανθίες των 10-40 ανθών σε κλαδιά του προηγούμενου έτους. Τα άνθη είναι 2 ειδών: είτε περιέχουν καί αρσενικά καί θηλυκά όργανα, είτε μόνο αρσενικά και επικονιάζονται κυρίως με τον άνεμο, αλλά και πολλά αναπαράγονται μόνα τους. 
Μερικές ποικιλίες παράγουν καλύτερους καρπούς όταν η αναπαραγωγή γίνεται μεταξύ άλλων δέντρων και μερικές παραμένουν στείρες, καθώς δεν βρίσκονται άλλα δέντρα στην περιοχή για να αναπαραχθούν.

 http://en.wikipedia.org/wiki/File:Olea-europaea-20080320.JPG

http://www.cuyamaca.edu/oh170/Plant_Thumbnails_3/Olea-europea---Flowers---Cu.jpg

Οι καρποί της είναι μονοπύρηνοι, μεγέθους 1-5 εκ. Εμφανίζονται προς το τέλος καλοκαιριού με αρχές φθινοπώρου και χρειάζονται χαμηλές θερμοκρασίες για να ωριμάσουν. Στην αρχή της ζωής τους, είναι πράσινοι και μετά αποκτούν ένα βαθύ μώβ χρώμα, ενώ υπάρχουν ποικιλίες που οι καρποί τους παραμένουν πράσινοι και όταν ωριμάσουν, ή άλλες που αποκτούν ένα βαθύ καφέ χρώμα σαν του χαλκού. Το σχήμα ποικίλει από στρόγγυλο εώς οβάλ, ενώ σε άλλες ποικιλίες γίνεται μυτερό στην μία άκρη. Είναι εδώδιμοι, αλλά πολύ πικροί για να καταναλωθούν ωμοί χωρίς επεξεργασία.
Οι Ελιές γενικότερα, τείνουν να καρποφορούν κυκλικά, δηλαδή την μία χρονιά η καρποφορία θα είναι εξαιρετική, ενώ την επόμενη θα είναι πολύ μειωμένη.

http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/8/84/Olivesfromjordan.jpg

Ο κορμός είναι λείος και ανοιχτού γκρίζου χρώματος όταν το δέντρο είναι σε νεαρή ηλικία, και καθώς ωριμάζει ο φλοιός σκληραίνει και εμφανίζει χαρακώσεις. Παρόλο που εξωτερικά φαίνεται εξαιρετικά ανθεκτικός, ο φλοιός και το ξύλο που βρισκονται στο εσωτερικό είναι πολύ ευαίσθητα.

 http://en.wikipedia.org/wiki/File:Olive_tree_Karystos2.jpg

Η Ελιά παρουσιάζει 3 στάδια στην ζωή της, όσον αφορά την ανάπτυξή της: το βρεφικό, το νεανικό και το ώριμο στάδιο:
- Κατά το βρεφικό στάδιο, το οποίο διαρκεί περίπου 7 χρόνια, η Ελιά μεγαλώνει βασιζόμενη σε μία κεντρική ρίζα και αφιερώνει όλη της την ενέργεια στην διαμόρφωση του κορμού της και μπορεί να εμφανιστεί και κάποια σκλήρυνση του κορμού.
- Κατά το νεανικό στάδιο, εμφανίζεται μια δεύτερη γενιά ριζών, οι οποίες αυξάνονται αναλογικά με τον αριθμό των κορμών που αναπτύσσονται. Η κόμη είναι συχνά δυσάρεστα αυξημένη και παρατηρούνται 1 ή περισσότερες μεγάλες κεντρικές ρίζες, ενώ οι λεπτότερες συναντώνται σε μεγαλύτερο βάθος.
Στα bonsai, μπορούμε εύκολα να παρακάμψουμε το βρεφικό στάδιο και να φτάσουμε γρηγορότερα στο νεανικό, κάνοντας μια εναέρια καταβολάδα στον κορμό, οπότε και συνήθως απαιτείται 1 έτος μέχρι το νέο δέντρο να εδραιωθεί.
- Κατά το ώριμο στάδιο, η Ελιά σταματάει να αναπτύσσει μεγάλες ρίζες και αναπτύσσει πολλά λεπτά επιφανειακά ριζίδια. Ο κορμός χάνει την κυλινδρική μορφή του και στρεβλώνει, ενώ ο φλοιός γίνεται ιδιαίτερα τραχύς. Από αυτό το σημείο και μετά, η Ελιά μπορεί να ζήσει για 800 με 1000 χρόνια έχοντας μια σχετικά σταθερή μορφή.

Είναι ανθεκτική σε ζεστό και ξηρό κλίμα και σε ζεστούς ή κρύους ανέμους. Προτιμάει μια ηλιόλουστη θέση με πλήρη ηλιοφάνεια το καλοκαίρι.

Πιστεύεται ότι η Ελιά ώς bonsai δεν αντέχει σε πολύ χαμηλές θερμοκρασίες τον χειμώνα.
Αυτό είναι εν μέρη σωστό, για τον απλούστατο λόγο ότι όταν το δέντρο φτάσει στην ωριμότητα, παράγει πολλές λεπτές επιφανειακές ρίζες, οι οποίες δεν αντέχουν το ψύχος, από την άλλη όμως δεν σημαίνει ότι τον χειμώνα πρέπει να μπαίνουν σε εσωτερικό χώρο όπως πολλοί πιστεύουν.
Έτσι λοιπόν, η Ελιά πρέπει όλο τον χρόνο να μένει σε εξωτερικό χώρο. Οι ιδανικές θερμοκρασίες τον χειμώνα είναι 5-6 βαθμούς Κελσίου. Μέχρι και αυτές τις θερμοκρασίες, θα διατηρήσει τα φύλλα της, ενώ σε χαμηλότερες θερμοκρασίες, ίσως εμφανίσει προβλήματα σε ρίζα και φύλλα, ειδικά σε περιοχές με αυξημένη υγρασία. 
Η Ελιά αντέχει μέχρι και -8 βαθμούς Κελσίου ώς bonsai και πρέπει να γίνει αντιληπτό, ότι αυτό που θα δημιουργήσει το πρόβλημα, δεν είναι 2-3 μέρες με τόσο χαμηλές θερμοκρασίες, αλλά μια περισσότερο παρατεταμένη και συνεχόμενη χρονική περίοδος (πάνω από 6-7 μέρες) με τόσο χαμηλές θερμοκρασίες. Σε αυτή την περίπτωση, χρειάζεται κάποια προστασία και μπορεί να τοποθετηθεί κάτω από κάποιο υπόστεγο ή να καλυφθεί η ρίζα της με κάποιο υλικό για προστασία.

Ανταπεξέρχεται εξίσου καλά σε όλους τους τύπους εδαφών, αν και προτιμάει τα ελαφρώς αλκαλικά εδάφη. 
Το υπόστρωμα πρέπει να είναι πορώδες, στο μεγαλύτερό του μέρος ανόργανο, και να έχει άριστη αποστράγγιση, αλλά να μπορεί να κατακρατεί μια σχετική υγρασία.

Ανέχεται την ξηρασία, αλλά όχι το πολύ τακτικό πότισμα.
Η Ελιά έχει την τάση να "πίνει" σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα το νερό που υπάρχει στο δοχείο της. Αυτό δεν πρέπει να μας ξεγελάει όμως.
Η Ελιά στη φύση έχει εξελιχθεί για να προσλαμβάνει το νερό, όταν και εφόσον το βρίσκει διαθέσιμο, έτσι ώστε να μπορεί να διατηρηθεί για αρκετό χρονικό διάστημα όταν δεν το βρίσκει.
Το γεγονός λοιπόν ότι προσλαμβάνει το νερό άμεσα, οδηγεί συχνά στο λανθασμένο συμπέρασμα ότι συνεχώς "διψάει". Αντισταθείτε στην τάση να υπερποτίζετε την Ελιά σας.
Ποτίστε με άφθονο νερό σε κάθε πότισμα (μέχρι να δείτε το νερό να τρέχει ελεύθερα από τις τρύπες αποστράγγισης του δοχείου), αλλά όχι συχνά. Ωστόσο, μην επιτρέψετε το υπόστρωμα στο δοχείο να στεγνώσει τελείως!

Λιπάνετε με ένα ισορροπημένο λίπασμα κατά την περίοδο ανάπτυξης, και συνεχίστε με ένα λίπασμα χωρίς άζωτο το φθινόπωρο. Μην λιπαίνετε τον χειμώνα.
Επίσεις η Ελιά ωφελείται από τουλάχιστον 1 εφαρμογή ιχνοστοιχείων στο υπόστρωμά της ανά έτος.

Μεταφύτευση γίνεται κάθε 2-3 χρόνια σε νεαρά δέντρα, ενώ τα ώριμα δέντρα μπορούν να παραμείνουν στο ίδιο δοχείο για περισσότερα έτη.
Αφαιρέστε μέχρι 1/3 του συνολικού όγκου της ρίζας, κόβοντας αυστηρά τις μεγάλες κεντρικές ρίζες, και αφήνοντας το κατά δύναμιν άθικτα τα λεπτά ριζίδια από τα οποία και τρέφεται.

Όσον αφορά το κλάδεμα, η Ελιά έχει μια ιδιαιτερότητα που πρέπει να λαμβάνεται υπόψιν κάθε φορά που κλαδεύουμε.
Όταν κόβουμε ένα κλαδί, θα προκύψει εξαιρετικά ζωηρή βλάστηση ακριβώς στην τομή, οπότε υπάρχει το ενδεχόμενο ανάποδης κωνικότητας στο σημείο εκείνο.
Για να αποφύγουμε αυτή την έκβαση, θα πρέπει να αφαιρέσουμε τους ανεπιθύμητους οφθαλμούς γύρω από την τομή.
Είναι προτιμότερο, το κλάδεμα (ιδίως όσον αφορά κλαδιά με διάμετρο μεγαλύτερης των 2 εκ.) να γίνεται το φθινόπωρο για να αποφευχθεί η πιθανότητα ανάποδης κωνικότητας, και ακόμη καλύτερα είναι να γίνεται όταν η Σελήνη είναι σε Φθίνουσα φάση (waning moon).
Το δεύτερο κλάδεμα γίνεται μετά την φθινοπωρινή ή ανοιξιάτικη βλάστηση, πριν ξεκινήσει η νέα βλαστική περίοδος.
Η νέα βλάστηση εμφανίζεται με 3 διαφορετικά χρώματα. Στην αρχή είναι πράσινη, μετά μώβ και τέλος ανοιχτό καφέ. Οι πράσινοι βλαστοί θα διακλαδωθούν πολύ λιγότερο από τους μώβ και τους καφέ.
Τα νεαρά δέντρα μπορούν να κλαδευτούν όταν η νέα βλάστηση έχει αποκτήσει μώβ ή ανοιχτό καφέ χρώμα, αφήνοντας από 1 εώς 3 φύλλα σε κάθε κλαδί, ανάλογα με την κατεύθυνση που θέλουμε να οδηγήσουμε το εκάστοτε κλαδί και η οποία εξαρτάται από το τελευταίο φύλλο που θα αφήσουμε πριν την τομή.
Τα πιό ώριμα δέντρα, που η διακλάδωση έχει σχεδόν ολοκληρωθεί, μπορούν να κλαδευτούν όσο η βλάστηση είναι ακόμη πράσινη ή μόλις αρχίζει και παίρνει μια ελαφριά μωβ απόχρωση.
Αφαιρέστε βλαστούς, φύλλα και οφθαλμούς που κατευθύνονται προς τα επάνω και προς τα κάτω, σε κάθε κλαδί. Έτσι, το δέντρο θα αναπτύξει δευτερογενή και τριτογενή κλαδιά που θα εναλάσσονται πλαγίως δεξιά και αριστερά στο κάθε κύριο κλαδί.

Κορφολογήστε και αφαιρέστε τη νέα βλάστηση καθόλη τη διάρκεια της βλαστικής περιόδου (άνοιξη και φθινόπωρο) και μόνο όταν οι θερμοκρασίες κυμαίνονται μεταξύ 10-40 βαθμών Κελσίου. Αυτό θα έχει ώς αποτέλεσμα μια έκρηξη νέων οφθαλμών σε ολόκληρο το δέντρο, μικρότερα φύλλα και μικρότερα μεσογονάτια διαστήματα. 
Για καλύτερα αποτελέσματα και ενθάρρυνση δευτερογενούς και τριτογενούς διακλάδωσης, μπορεί να εφαρμοστεί μερική αποφύλλωση το καλοκαίρι, αφαιρώντας παράλληλα και την κορυφή του κάθε κλαδιού μαζί με τα 2 τελευταία φύλλα.
Προσοχή! Η Ελιά μπορεί να είναι απρόβλεπτη όσον αφορά το αυστηρό κλάδεμα μεγάλων κλαδιών, το οποίο μπορεί να οδηγήσει στην πλήρη απώλεια των κλαδιών αυτών, με νέους οφθαλμούς να προκύπτουν από τον κορμό σε μια προσπάθεια να αντικαταστήσουν το χαμένο κλαδί. Γι' αυτό τον λόγο, είναι προτιμώτερο να ελατώνουμε το μήκος μεγάλων κλαδιών σταδιακά, επιτρέποντας στο δέντρο να αναρρώνει και να διατηρεί την ισορροπία του.

Συρμάτωμα μπορεί να γίνει σε νέα κλαδιά ηλικίας εώς 3 ετών, στο τέλος του φθινοπώρου ή τον χειμώνα, μέχρι και τις αρχές της άνοιξης. Σε μεγαλύτερης ηλικίας κλαδιά, το συρμάτωμα μπορεί να γίνει χρησιμοποιώντας ράφια ή κάποιο άλλο υλικό για προστασία.
Προσοχή χρειάζεται κατά το συρμάτωμα, διότι τα κλαδιά της Ελιάς είναι εύθραυστα και ο φλοιός και το ξύλο της μπορούν να πληγωθούν πολύ εύκολα.

Διάφορες τεχνικές παλαίωσης μπορούν να εφαρμοστούν, όπως Jin και Shari, αλλά πρέπει να λαμβάνεται υπόψιν ότι το ξύλο της Ελιάς ραγίζει, αποσυντείθεται και σαπίζει εύκολα, οπότε και θα πρέπει τακτικά να συντηρείται με κάποιο υλικό, όπως για παράδειγμα το Θειϊκό Ασβέστιο (Lime Sulfur) ή το Λινέλαιο (Tik Oil).
Μια καλή επίσης "συνταγή" συντήρησης νεκρού ξύλου, είναι η τακτική επάλλειψη με λεμόνι και λάδι σε μείγμα από ίσα μέρη.

Αναπαράγεται κυρίως με μοσχεύματα, σπόρους και καταβολάδες.
Η αναπαραγωγή με σπόρους είναι σχετικά δύσκολη και μόνο ένα 30% των σπόρων θα βλαστήσει. Σπόροι από ήδη επεξεργασμένες προς βρώση ελιές δεν θα βλαστήσουν.
Το δέντρο που θα προκύψει από σπόρο δεν θα είναι όμοιο με το μητρικό.
Για τους σπόρους, χρειάζεται μούλιασμα σε ζεστό νερό 30-35 βαθμών Κελσίου για 5-6 ημέρες ή εμβάπτιση σε διάλυμα σόδας πριν την σπορά τους στο τέλος του χειμώνα ή νωρίς την άνοιξη. 
Πολλοί φυτωριούχοι επίσης, θάβουν όλους μαζί τους σπόρους αμέσως μετά τη συγκομιδή τους και τους ξεθάβουν περίπου στα μέσα του καλοκαιριού, οπότε και σπέρνονται σε σπορείο. Με την μέθοδο αυτή, οι σπόροι υφίστανται ένα είδος ζύμωσης κατά την οποία απομακρύνεται ή έστω μειώνεται το ελαιώδες στρώμα των πυρήνων, του οποίου η παρουσία εμποδίζει τα σπέρματα από το να μπορούν να προσλάβουν νερό και οξυγόνο.
Παλαιότερα χρησιμοποιούνταν μηχανικά μέσα για να αυξηθεί η βλαστικότητα των σπόρων, όπως ράγισμα του σκληρού περιβλήματος και αφαίρεση της μίας άκρης του, έτσι ώστε να μπορεί να εισέλθει νερό και οξυγόνο. Αυτό όμως ήταν επικίνδυνο, μιας και η πιθανότητα να τραυματιστεί ή να καταστραφεί ή να διευκολυνθεί η σήψη του εμβρύου ήταν μεγάλη.

 Μόσχευμα από Αγριελιά

Τα μοσχεύματα θεωρούνται η καλύτερη μέθοδος αναπαραγωγής και λαμβάνονται στο τέλος της άνοιξης με αρχές καλοκαιριού. 
Ημιξυλώδη μοσχεύματα διαμέτρου περίπου 1,5-2 εκ και μήκους 10-15 εκ. ριζώνουν εύκολα. Αφαιρέστε όλα τα φύλλα εκτός από τα 2-4 ζεύγη κοντά στην κορυφή και χρησιμοποιείστε ορμόνη ριζοβολίας για να αυξήσετε τις πιθανότητες να ριζώσει. Μοσχεύματα μαλακού ξύλου είναι πολύ ανώριμα και έχουν πολύ μικρές πιθανότητες να ριζοβολήσουν. Τοποθετείστε τα μοσχεύματα σε μείγμα με 80-90% ανόργανο και 10-20% οργανικό υλικό. Αν υπάρχει η δυνατότητα για θέρμανση του υποστρώματος, οι πιθανότητες ριζοβολίας αυξάνονται ακόμη περισσότερο.
Τα ημιξυλώδη μοσχεύματα μπορούν μερικές φορές να ριζοβολήσουν ακόμη και αν τοποθετηθούν σε ένα ποτήρι με νερό.
Ξυλοποιημένα μοσχεύματα μπορούν επίσης να ληφθούν, αν και η ριζοβολία τους αργεί και μπορεί να χρειαστούν μερικοί μήνες.
Μοσχεύματα με διάμετρο περίπου 3 εκ. μπορούν να ληφθούν στο τέλος του χειμώνα, λίγο πριν η Ελιά αρχίσει να ξυπνάει (στην 3η Σελήνη, σε Φθίνουσα φάση).
Μοσχεύματα με διάμετρο από 4-6 εκ είναι καλύτερα να λαμβάνονται χωρίς φύλλα και με τουλάχιστον 5 κόμβους στην 2η Σελήνη (σε Φθίνουσα φάση) του Φθινοπώρου.
Μία άλλη μέθοδος αναπαραγωγής, αφορά την λήψη ενός κλαδιού διαμέτρου 7-10 εκ. και μήκους περίπου 30 εκ. το οποίο τοποθετείται οριζόντια σε καλά αεριζόμενο υπόστρωμα με τη μία πλευρά εντός του υποστρώματος και την άλλη εκτεθειμένη στο φώς. Μετά από 1 χρόνο και αφού αρχίσουν να αναπτύσσονται οι νέοι βλαστοί, το μεγάλο κλαδί μπορεί να κοπεί σε μικρότερα τμήματα, οπότε και έχουμε την παραγωγή πολλών δενδρυλίων.
Ένας άλλος τρόπος αναπαραγωγής της Ελιάς, είναι λαμβάνοντας Σφαιροβλάστες ή Γόγγρους (Ovuli) οι οποίοι είναι υπερπλασίες που βρίσκονται στη βάση του κορμού της, κοντά στον λαιμό του δέντρου, καθώς και στις κεντρικές χοντρές ρίζες, σε μεγάλης ηλικίας δέντρα. Περιέχουν ορμόνες που εύκολα δημιουργούν ρίζες και οφθαλμούς σε λανθάνουσα φάση οι οποίοι θα αναπτυχθούν σε νέους βλαστούς. Οι Σφαιροβλάστες μπορούν να αποκοπούν από το μητρικό δέντρο και να φυτευτούν μέσα στον χειμώνα ή λίγο πριν μπεί η άνοιξη, έτσι ώστε με τον ερχομό της άνοιξης να ξεκινήσει η έκπτυξη των οφθαλμών και η ριζοβολία ταυτόχρονα. Ζημιά όμως προκαλείται στο μητρικό δέντρο, το οποίο και θα φέρει μεγάλη ουλή και εστία μόλυνσης μετά την αφαίρεση του Σφαιροβλάστη.
Ακόμη, η αναπαραγωγή της Ελιάς επιτυγχάνεται πολύ εύκολα με την λήψη των λαίμαργων βλαστών την άνοιξη, τους οποίους μεταχειριζόμαστε ώς απλά μοσχεύματα ή ακόμα μπορεί να θαφτεί η βάση τους ενώ είναι ακόμη πάνω στο μητρικό φυτό, έτσι ώστε να ριζοβολήσουν και αφαιρούνται μετά τη ριζοβολία.

Καταβολάδα σε Αγριελιά

Εναέρια καταβολάδα μπορεί να γίνει από την Άνοιξη μέχρι το τέλος του Καλοκαιριού, ιδανικότερα όταν οι θερμοκρασίες δεν είναι ούτε πολύ χαμηλές, αλλά ούτε και πολύ υψηλές, και προστατεύοντας το μητρικό φυτό το Καλοκαίρι διατηρώντας το σε ημισκιερό και δροσερό μέρος.

Έλεγχος για παράσιτα και διάφορες ασθένειες πρέπει να γίνεται καθόλη τη διάρκεια του έτους.
Προσοχή για: Κοκκοειδή (ψώρα), Αφίδες (μελίγκρα), Τετράνυχο, Κάμπιες, Κυκλοκόνιο (Cycolconium oleaginum), Καρκίνωμα (Pseudomonas savastanoi), Βερτισιλλίωση (Verticillium dahliae), Ανθράκνωση. 
Για την αποφυγή των περισσότερων προβλημάτων, πάντα διατηρείτε την Ελιά σε σημείο με πλήρη ηλιοφάνεια και αέρα, αποφεύγοντας την παρατεταμένη υγρασία στα φύλλα. Νωρίς το φθινόπωρο και την άνοιξη καλό είναι να γίνεται εφαρμογή Βορδιγάλειου πολτού.